Szczepienia – poznaj ich ryzyko i skuteczność – Ogólnopolskie Stowarzyszenie Wiedzy o Szczepieniach "STOP NOP"

Szczepienia? Poznaj ich ryzyko i nieskuteczność

Tak jak leki na receptę, szczepienia są wyrobami medycznymi, z którymi wiążą się dwa rodzaje ryzyka: ryzyko, że produkt nie zadziała i ryzyko, że produkt spowoduje szkody dla organizmu.

National Vaccine Information Center (NVIC) to charytatywna organizacja non-profit założona w 1982 r. w celu zapobiegania niepożądanym odczynom poszczepiennym i śmierci spowodowanej przez szczepienia, poprzez edukowanie społeczeństwa.¹ NVIC opowiada się za zapewnieniem możliwości udzielenia świadomej zgody w badaniach medycznych i polityce medycznej oraz w przepisach w zakresie zdrowia publicznego, w tym za zapewnieniem elastycznych zwolnień w polityce szczepień oraz w przepisach z przyczyn zdrowotnych, religijnych i światopoglądowych ² ³ ⁴ ⁵ ⁶

NVIC popiera również postępowanie zgodnie z zasadą ostrożności opartą na Hipokratesowym ?po pierwsze nie szkodzić? w zakresie tworzenia polityki zdrowia publicznego oraz w zakresie wspólnych decyzji medycznych podejmowanych przez lekarzy i pacjentów.⁷ ⁸

SZCZEPIENIA: POZNAJ RYZYKO

Jak miało to miejsce w przypadku pierwszej szczepionki przeciwko ospie prawdziwej, każda szczepionka współcześnie zalecana przez urzędników rządowych resortu zdrowia i stowarzyszenia medyczne wiąże się z ryzykiem powikłań, takich jak zapalenie mózgu, które mogą prowadzić do przewlekłych uszkodzeń mózgu i układu odpornościowego, a nawet do śmierci.⁹^{10 11 12 13}

Istnieje szerokie spektrum powikłań poszczepiennych, stwierdzonych i potwierdzonych w literaturze medycznej oraz przez Institute of Medicine [Instytut Medycyny] (IOM), National Academy of Sciences [Krajowej Akademii Nauk], w tym między innymi::¹⁴^1516 17 18

Zapalenie mózgu/ostra encefalopatia
Przewlekłe zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego
Wstrząs anafilaktyczny
Drgawki gorączkowe
Zespół Guillaina-Barre (GBS)
Zapalenie nerwu barkowego
Ostre i przewlekłe zapalenie stawów
Małopłytkowość
Zakażenie szczepionkowymi szczepami wirusa ospy wietrznej, polio, odry i ospy prawdziwej
Śmierć (szczepionka przeciwko ospie wietrznej, polio i odrze)
Wstrząs i ?epizod hipotensyjno-hiperaktywny?
Długi nieutulony płacz
Omdlenie
Zapalenie kaletek maziowych mięśnia naramiennego

Indywidualna podatność na odczyny poszczepienne

W 2012 r. IOM opublikował raport Adverse Effects of Vaccines: Evidence and Causality, [Niepożądane odczyny poszczepienne: dowody i stosunek przyczynowy]¹⁹w którym potwierdził, że istnieją czynniki wysokiego ryzyka niezidentyfikowane jeszcze w nauce medycznej, które podnoszą ?indywidualną podatność? na odczyny poszczepienne:

?Badania epidemiologiczne i mechanistyczne wskazują, że większość osób, u których pojawiły się odczyny poszczepienne charakteryzowało się wcześniejszą podatnością. Takie predyspozycje mogą występować z wielu powodów – wariantów genetycznych (w DNA człowieka lub mikrobiomu), narażeń środowiskowych, behawioralnych, występujących w tym czasie chorób lub okresu, by wymienić tylko niektóre z nich, przy czym wszystkie te przyczyny mogą prowadzić do interakcji. Niektóre odczyny niepożądane są specyficzne dla danej szczepionki, inne nie muszą być. Niektóre z takich predyspozycji mogą być wykrywalne przed podaniem szczepionki; inne, przynajmniej z zastosowaniem obecnych technologii i praktyk – nie są wykrywalne.? ? Institute of Medicine, 2012 ²⁰

Braki w zakresie wiedzy dotyczącej indywidualnego ryzyka

W 2013 roku IOM opublikował kolejny raport: The Childhood Immunization Schedule and Safety: Stakeholder Concerns, Scientific Evidence and Future Studies, [Kalendarz szczepień dla dzieci a bezpieczeństwo: wątpliwości interesariuszu, dowody naukowe i przyszłe badania]²¹ w którym stwierdził, że istnieją znaczne braki w zakresie wiedzy naukowej o dzieciach o biologicznie większym ryzyku doświadczenia odczynu poszczepiennego lub śmierci w wyniku szczepienia:

? Komisja stwierdziła, że dowody w zakresie oceny wyników subpopulacji dzieci, które mogą być potencjalnie podatne na działania niepożądane szczepień (jak w przypadku dzieci, w których wywiadzie rodzinnym występują choroby autoimmunologiczne lub alergie lub dzieci urodzone przedwcześnie) są ograniczone i cechuje je niepewność w zakresie definicji takiej populacji oraz definicji narażenia czy skutków.?? Institute of Medicine, 2013 ²²

Aktualny kalendarz szczepień: Konieczne są dalsze badania

Komisja IOM badająca bezpieczeństwo aktualnie zalecanego federalnego kalendarza szczepień wykazała, że nie został on poddany ocenie w wystarczającym stopniu:

?Większość badań nad szczepionkami skupia się na skutkach pojedynczego szczepienia lub kombinacji szczepionek podawanych podczas jednej wizyty szczepiennej. Choć nowe szczepionki ocena się w kontekście ogólnego harmonogramu szczepień istniejącego w czasie badania tejże szczepionki, poszczególne elementy tego kalendarza nie są poddawane ocenie po jego zmianie uwzględniającej dodanie kolejnej szczepionki. Zatem, kluczowe elementy całego kalendarza – liczba, częstotliwość, czas, kolejność i wiek podawania szczepień – nie zostały poddane badaniom systematycznym w badaniach klinicznych;? ? Institute of Medicine (2013)²³

Pytania o szczepienia i choroby przewlekłe, na które dotąd nie uzyskano odpowiedzi

Z uwagi na brak wystarczająco rzetelnych badań klinicznych pod względem metodologii przeprowadzonych i opublikowanych w literaturze medycznej, Komisja IOM badająca bezpieczeństwo aktualnego kalendarza szczepień dla dzieci nie była w stanie stwierdzić, czy kalendarz ten jest, czy też nie jest powiązany z występowaniem następujących przewlekłych zaburzeń działania mózgu i układu odpornościowego oraz zaburzeń rozwojowych u dzieci:²⁴

astma;
atopia;
alergia;
choroby autoimmunologiczne;
autyzm;
zaburzenia uczenia się;
zaburzenia komunikacji;
zaburzenia rozwojowe;
niepełnosprawność intelektualna;
zespół deficytu uwagi (ADD);
zaburzenia aspołeczne;
tiki i zespół Tourette’a;
drgawki;
drgawki gorączkowe i
epilepsja (padaczka).

Identyfikacja objawów niepożądanych odczynów poszczepiennych

Nie każdy poważny problem zdrowotny pojawiający się po szczepieniu jest spowodowany przez szczepionkę lub szczepionki podane w ostatnim czasie. Różne szczepionki wiąże się z różnymi objawami niepożądanych odczynów poszczepiennych pojawiających się w różnym czasie od szczepienia.

Należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem w przypadku pojawienia się poniższych objawów w ciągu kilku godzin, dni lub tygodni od szczepienia:

wyraźne zaczerwienienie opuchlizny, gorączka lub twardość w miejscu podania szczepionki utrzymująca się przez kilka dni lub tygodni;
wysypka lub pokrzywka;
wstrząs/zapaść;
brak reakcji na bodźce, długi głęboki sen;
krzyk mózgowy (możliwe wyginanie pleców w łuk);
nieutulony płacz trwający nieprzerwanie przez kilka godzin;
wysoka gorączka (powyżej 39,5 stopnia)
niewydolność oddechowa (trudności z oddychaniem);
potrząsanie lub szarpanie ciałem, ramionami, nogami lub głową;
wywracanie oczu lub zezowanie;
silny ból głowy lub karku;
ból stawów lub osłabienie mięśni;
poważne osłabienie;
utrata pamięci lub zdolności umysłowych;
paraliż dowolnej części ciała;
zmiany wzorca snu i czuwania lub drastyczne zmiany osobowości;
brak kontaktu wzrokowego lub wycofanie społeczne;
utrata umiejętności przekręcania się na boki, siadania lub wstawania;
uderzanie głową, lub nienaturalne machanie rękami, drapanie, kołysanie się, kręcenie się;
pojawienie się przewlekłych chorób ucha lub układu oddechowego (w tym astmy);
ostra/utrzymująca się biegunka lub przewlekłe zatwardzenie;
nadmierne pojawianie się siniaków, krwawień lub anemia;
inne poważne pogorszenie stanu zdrowia fizycznego, umysłowego lub psychicznego

Poważne powikłania poszczepienne mogą prowadzić do przewlekłych chorób lub śmierci. Należy upewnić się, że wszystkie problemy zdrowotne, pobyty w szpitalu i odczyny pojawiające się po szczepieniu zostały wpisane do trwałego pisemnej i elektronicznej dokumentacji medycznej, a osoba zaszczepiona lub rodzic/opiekun zaszczepionego dziecka posiada kopie takiej dokumentacji.

Więcej o sposobach rozpoznawania objawów odczynów i powikłań poszczepiennychzwiązanych z 17 różnymi szczepionkami zalecanymi przez CDC i stowarzyszenia medyczne.

Krajowa Ustawa z 1986 r. o Uszkodzeniach Poszczepiennych Dzieci?

W 1986 r. Kongres Stanów Zjednoczonych przyjął Krajową Ustawę o Uszkodzeniach Poszczepiennych Dzieci.²⁵Ustawa ta została utworzona przez Kongres w odpowiedzi na lobbing przemysłu farmaceutycznego i stowarzyszeń medycznych w celu ochrony koncernów farmaceutycznych i lekarzy przed odpowiedzialnością cywilną za produkt oraz sprawy sądowe o błędy w sztuce z powodu powikłań i śmierci w wyniku zalecanych i obowiązkowych szczepień federalnych i stanowych.

Ustawa ta, potwierdzająca, że szczepienia wiążą się z poważnym ryzykiem utworzyła federalny program odszkodowań z powodu powikłań poszczepiennych (vaccine injury compensation program – VICP).²⁶Do 2013 r. w ramach VICP przyznano ponad 2,6 miliarda USD odszkodowań osobom uszkodzonym przez szczepienia i ich rodzinom; choć na trzy roszczenia o odszkodowanie z tytułu powikłań poszczepiennych dwa są odrzucane. Najwięcej przyznanych odszkodowań wiązało się z powikłaniami lub śmiercią w wyniku podania szczepionek zawierających krztusiec, na drugim miejscu są szczepionki przeciwko grypie, szczepionka MMR [przeciwko odrze, śwince i różyczce] i szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.²⁷

Więcej o federalnym programie odszkodowań z powodu powikłań poszczepiennych.

System Zgłaszania Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych (Vaccine Adverse Events Reporting System – VAERS)

Współzałożyciele NVIC zapewnili by Krajowa Ustawa z 1986 r. o Uszkodzeniach Poszczepiennych Dzieci przewidywała informowanie, rejestrowanie i zgłaszanie uwag w zakresie bezpieczeństwa szczepień. Zgodnie z prawem federalnym lekarze i wszystkie podmioty dostarczające szczepienia w Stanach Zjednoczonych mają obowiązek:

Przed podaniem szczepienia przekazać na piśmie informację o korzyściach i ryzyku podania szczepionki;
Prowadzenia stałych rejestrów wszystkich podanych szczepień, w tym nazwy producenta i numeru partii szczepionki;
Rejestrowania objawów poważnych powikłań zdrowotnych w stałej karcie zdrowia pacjenta;
Zgłoszenia w systemie VAERS poważnych problemów zdrowotnych, pobytów w szpitalu, uszczerbku na zdrowiu oraz śmierci występujących po szczepieniu;

Szacuje się, że w systemie VAERS zgłasza się jedynie od jednego do 10 procent wszystkich niepożądanych odczynów poszczepiennych.²⁸²⁹Jeśli lekarz lub podmiot dostarczający szczepionkę odmówi zgłoszenia niepożądanego odczynu poszczepiennego w VAERS, osoba szczepiona lub członek rodziny takiej osoby, która doznała poważnych powikłań zdrowotnych po szczepieniu może zgłosić takie powikłania bezpośrednio w VAERS.

Zgłoś odczyn poszczepienny bezpośrednio w federalnym Systemie Zgłaszania Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych (VAERS)i/lub przeszukaj MedAlerts, elektroniczną bazę danych niepożądanych odczynów poszczepiennych zgłoszonych do VAERS.

SZCZEPIENIA: ZAPOBIEGANIE ODCZYNOM POSZCZEPIENNYM

Podejście do szczepień w myśl zasady ?po pierwsze nie szkodzić? zmieniło się po przyjęciu przez Kongres Krajowej Ustawy z 1986 r. o uszkodzeniach poszczepiennych dzieci ³⁰chroniącej lekarzy i producentów szczepionek przed sprawami sądowymi w wyniku urazów poszczepiennych.³¹ Po przyjęciu ustawy zmniejszono nacisk na zapobieganie odczynom poszczepiennym ³² ponieważ urzędnicy resortu zdrowia publicznego i stowarzyszenia medyczne zawęziły definicję poważnego odczynu poszczepiennego – do konwulsji/drgawek, krzyku mózgowego i zapaści/wstrząsu (epizodów hipotensyjno-hiperaktywnych) powiązanych ze szczepionkami zawierającymi krztusiec.³³ ³⁴

Współcześnie, CDC i stowarzyszenia medyczne wymieniają bardzo mało działań niepożądanych związanych ze szczepionkami lub istniejących problemów zdrowotnych jako ?oficjalne? przyczyny medyczne zwiększonej ostrożności lub wstrzymania się od szczepienia dziecka lub dorosłego.³⁵

Jednakże, bardzo ważne jest by zapoznać z ulotką producenta szczepionki, z której można poznać wyniki badań klinicznych sprzed uzyskania licencji oraz zgłaszanych odczynów poszczepiennych po wprowadzeniu szczepionki na rynek, jak również co producent uznaje za przeciwwskazanie (powód by nie szczepić) dla stosowania danej szczepionki.

Dostęp do ulotek producenta dla każdej z 17 szczepionek zalecanych przez CDC i stowarzyszenia medyczne.

Zapoznaj się z broszurą NVIC ?Jeśli szczepisz, zadaj 8 pytań? mającą na celu zapobieganie odczynom i powikłaniom poszczepiennym oraz śmierci w wyniku szczepienia.

SZCZEPIENIA: POZNAJ ICH NIESKUTECZNOŚĆ

Szczepionki mogą zapewniać czasową odporność, jednak czasem nie zapewniają poszczególnym osobom nawet czasowej ochrony przez zakażeniem. Trzema przykładami takich szczepionek są szczepionki przeciwko krztuścowi, grypie i śwince. W pełni zaszczepione dzieci i osoby dorosłe mogą przenosić i przenoszą zakażenia krztuścem, grypą, świnką czy innymi wirusami.

Szczepionka przeciwko krztuścowi Zanikająca odporność

?Jeśli w społeczności krąży krztusiec, nadal jest szansa, że w pełni zaszczepiona osoba może zarazić się tą niezwykle zakaźną chorobą. Jeśli u ciebie lub twojego dziecka wystąpi przeziębienie z przedłużającym się lub silnym kaszlem, to może być krztusiec. Najlepszym sposobem by się o tym przekonać jest skonsultowanie się ze swoim lekarzem?? Centers for Disease Control [Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób – CDC] (2013)³⁶

Według CDC ?w całym kraju wyszczepialność dzieci? szczepionkami zawierającymi krztusiec ?jest duża?, choć odporność nabyta wskute szczepienia zanika w ciągu dwóch lat od szczepienia. Naturalna odporność na krztusiec nabyta wskutek zakażenia również daje odporność. CDC stwierdza ?Jeśli lekarz potwierdzi zachorowanie na krztusiec, w organizmie osoby chorej występować będzie naturalna bariera (odporność) w przypadku przyszłych zakażeń. Niektóre badania obserwacyjne wskazują, że zakażenie krztuścem zapewnia odporność na 4-20 lat.?³⁷

W 2012 roku 95% dzieci przedszkolnych w Stanach Zjednoczonych otrzymało cztery do pięciu dawek szczepionek zawierających krztusiec ³⁸ a w 2011 r. niemal 80% nastolatków przyjęło szóstą dawkę przypominającą szczepionki przeciwko krztuścowi (Tdap) po 10 roku życia.³⁹ W 2012 r. urzędnicy CDC oświadczyli, że osoby nieszczepione ?nie przyczyniają się do występowania dużych ognisk lub epidemii? krztuśca w Stanach Zjednoczonych ⁴⁰

Objawy zakażenia krztuścem: Katar, niezbyt wysoka temperatura i łagodny kaszek trwający od tygodnia do dwóch, nasilający się w czasie do poziomu ostrych napadów kaszlu, po których następuje świszczący wdech (u niemowląt i małych dzieci) aż do wymiotowania gęstym, lepkim śluzem, po czym następuje zmęczenie.⁴¹W niemowląt może występować bezdech, i dlatego w przypadku podejrzenia krztuśca należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem. Poważne powikłania krztuśca obejmują zapalenie płuc, zapalenie mózgu z drgawkami oraz śmierć.

Poznaj objawy i powikłania krztuśca.

Szczepionka przeciwko grypie: Ograniczona skuteczność

?Niestety niektórzy mogą zakazić się szczepem wirusa grypy przeciwko któremu szczepionka przeciwko grypie ma chronić nawet pomimo szczepienia. Ochrona zapewniona przez szczepionkę przeciwko grypie może być różna, w zależności częściowo od stanu zdrowia i wieku osoby szczepionej.? ? Centers for Diseases Control (2013)⁴²

Według CDC, skuteczność szczepionki przeciwko grypie w sezonie 2012/2013 wynosiła od 9 do 56 procent, w zależności od szczepu, przy czym osoby starsze uzyskiwały słabą odporność przeciwko szczepowi grypy A H3N2, lub nie miały jej wcale.⁴³Objawy grypy: Istnieją dwa główne rodzaje grypy (A i B), których objawy obejmują gorączkę, dreszcze, ból gardła, zmęczenie, ból mięśni i ciała, kaszel, biegunkę i wymioty, które mogą utrzymywać się nawet ponad tydzień. Poważne powikłania grypy obejmują odwodnienie, bakteryjne zakażenia ucha i zatok, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc i śmierć.^[44]
Poznaj objawy i powikłania grypy.

Szczepionka przeciwko śwince: Ogniska chorobowe wśród w pełni zaszczepionych

W ciągu ostatnich 15 lat w Stanach Zjednoczonych i w innych krajach pojawiały się ogniska chorobowe wśród w pełni zaszczepionych populacji osób, które otrzymały dwie dawki szczepionki MMR przeciwko śwince.⁴⁵⁴⁶ Za przyczynę podejrzewa się zanikającą odporność po szczepieniu.

W latach 20112012 95% dzieci przedszkolnych w Stanach Zjednoczonych otrzymało dwie dawki szczepionki MMR przeciwko śwince ⁴⁷ a w 2011 r. około 90% nastolatków otrzymało dwie dawki szczepionki MMR przeciwko śwince.⁴⁸

Objawy świnki obejmują gorączkę, ból głowy, bóle mięśni, zmęczenie, utratę apetytu, opuchliznę i tkliwość ślinianek przyusznych po jednej lub obydwu stronach głowy, które mogą utrzymywać się przez kilka tygodni. Rzadkim powikłaniem świnki jest bezpłodność w przypadku mężczyzn.⁴⁹

Poznaj objawy i powikłania świnki.

Identyfikacja objawów chorób zakaźnych

Jak każda szczepionka, każda choroba zakaźna ma inne objawy pojawiające się w różnym czasie od zakażenia. Niektóre z poważnych powikłań poszczepiennych, np. zapalenie mózgu, jest również poważnym powikłaniem choroby zakaźnej.

Jeśli pojawią się objawy lub powikłania po zakażeniu, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Więcej o sposobach rozpoznawania objawów odczynów i powikłań poszczepiennychzwiązanych z 17 różnymi chorobami zakaźnymi, przeciwko którym opracowano szczepionki.

Literatura

¹ NVIC.org. O National Vaccine Information Center.

² Nir E. Informed Consent [Świadoma zgoda]. The Stanford Encyclopedia of Philosophy [Encyklopedia Filozofii Stanford] 2011 (wydanie jesienne).

³ Shuster E. Fifty Years Later: the Significance of the Nuremberg Code [Pięćdziesiąt lat później: znaczenie kodeksu norymberskiego]. N Engl J Med 1997; 337: 1436-1440.

⁴ Evans G, Bostrom A, Johnston RB, Fisher BL, Stoto MA, red. Risk Communication and Vaccination: Summary of a Workshop. [Ryzyko, komunikacja a szczepienia: podsumowanie warsztatów] Vaccine Safety Forum [Forum Bezpieczeństwa Szczepień], Institute of Medicine: National Academy Press 1997. Strony 21-22.

⁵ NVIC.org. State Law and Vaccine Requirements [Prawo stanowe i wymagania w zakresie szczepień].

⁶ Fisher BL. The Moral Right to Conscientious, Personal and Philosophical Belief Exemption to Vaccination [Moralne prawo do świadome, osobistej i filozoficznej podstawy zwolnienia ze szczepień]. National Vaccine Advisory Committee Presentation [Prezentacja Krajowej Komisji Doradczej ds. Szczepień] 2 maja 1997 r..

⁷ Science & Environmental Health Network (SEHN). The Wingspread Statement on the Precautionary Principle [Rozszerzone oświadczenie w zakresie zasady ostrożności]. Styczeń 1998 r.

⁸ Pless B. Expanding the precautionary principle [Rozszerzenie zasady ostrożności]. Inj Prev 2003; 9: 1-2.

⁹ Centers for Disease Control. Smallpox Vaccinations and Adverse Reactions: Guidance for Clinicians. Postvaccinal Central Nervous System Disease [Szczepienia przeciwko ospie wietrznej a działania niepożądane: wytyczne dla klinicystów. Poszczepienne schorzenia ośrodkowego układu nerwowego]. MMWR 21 lutego 2003; 52(RR04): 1-28.

¹⁰ Miller DL, Ross EM et al.Pertussis Immunization and Serious Acute Neurological Illness in Children [Szczepienia przeciwko krztuścowi a poważne ostre schorzenia neurologiczne u dzieci]. BMJ1981; 282: 1595-1599.

¹¹ Institute of Medicine Vaccine Safety Committee. [Komisja ds. Bezpieczeństwa Szczepień Instytutu Medycyny] Adverse Effects of Pertussis and Rubella Vaccines [Działania niepożądane szczepień przeciwko krztuścowi i różyczce].Washington, DC. The National Academies Press. 1991.

¹² Institute of Medicine Vaccine Safety Committee. Adverse Events Association with Childhood Vaccines: Evidence Bearing on Causality. Neurologic Disorders [Powiązanie działań niepożądanych ze szczepieniami wieku dziecięcego: rozstrzygające dowody związku przyczynowego. Zaburzenia neurologiczne]. Washington, D.C. The National Academies Press 1994.

¹³ Institute of Medicine. DPT Vaccine and Chronic Nervous System Dysfunction: A New Analysis [Szczepionka DTP a przewlekłe zaburzenia układu nerwowego: nowa analiza]. Washington, D.C. The National Academies Press 1994.

¹⁴ Berg JM. Neurological Complications of Pertussis Immunization [Neurologiczne powikłania szczepienia przeciwko krztuścowi]. BMJ 1958; 2:24-27.

¹⁵ Kulenkampff M, Schwartzman JS, Wilson J. Neurological complications of Pertussis Vaccination [Powikłania neurologiczne szczepienia przeciwko krztuścowi]. Arch Dis Child 1974; 46-49.

¹⁶ Stetler HC, Orenstein WA. History of Convulsions and Use of Pertussis Vaccine [historia drgawek a stosowanie szczepionki przeciwko krztuścowi]. J Pediatr 1985; 107(2): 175-179

¹⁷ Patrz Literatura, punkty 9 ? 13.

¹⁸ Institute of Medicine Committee to Review Adverse Effects of Vaccines [Komisja ds. Kontroli Niepożądanych Odczynów Poszczepiennych Instytutu Medycyny]. Adverse Effects of Vaccines: Evidence and Causality [Niepożądane odczyny poszczepienne: dowody i związek przyczynowy]. Washington, DC: The National Academies Press 2012

¹⁹ Ibid.

²⁰ Ibid. Evaluating Biological Mechanisms of Adverse Events [Ocena mechanizmów biologicznych działań niepożądanych]. Rozdział 3. Strona 82.

²¹ Institute of Medicine Committee on the Assessment of Studies of Health Outcomes Related to the Recommended Childhood Immunization Schedule [Komisja Instytutu Medycyny ds. Oceny Badań Wpływu na Zdrowie w związku z Zalecanym Kalendarzem Szczepień Wieku Dziecięcego]. The Childhood Immunization Schedule and Safety: Stakeholder Concerns, Scientific Evidence and Future Studies [Kalendarz i bezpieczeństwo szczepień wieku dziecięcego: wątpliwości interesariuszy, dowody naukowe i przyszłe badania]. Washington, DC: The National Academies Press 2013.

²² Ibid. Conclusions About Scientific Findings [Wnioski w zakresie odkryć naukowych]. Podsumowanie: Strona 11.

²³ Ibid. Conclusions About Scientific Findings. Podsumowanie: Strony 10-11.

²⁴ Ibid. Review of Scientific Findings [Przegląd odkryć naukowych]. Rozdział 5. Strony 69 – 88.

²⁵ NVIC.org. National Childhood Vaccine Injury Act of 1986 [Krajowa Ustawa z 1986 r. o Uszkodzeniach Poszczepiennych Dzieci].

²⁶ NVIC.org. Vaccine Injury Compensation Program [Program Odszkodowań z powodu Powikłań Poszczepiennych] (VICP).

²⁷ Department of Health & Human Services [Departament Zdrowia i Opieki Społecznej]. Health Resources Services Administration [Administracja ds. Opieki Zdrowotnej]. Vaccine Injury Compensation Program Statistics Report [Dane statystyczne programu VICP] (4 marca 2013)

²⁸ Rosenthal S, Chen R. The reporting sensitivities of two passive surveillance systems for vaccine adverse events [Słabe punkty sprawozdawczości dwóch biernych programów nadzoru nad niepożądanymi odczynami poszczepiennymi]. Am J Public Health 1995; 85: str. 1706-9.

²⁹ Braun M. Vaccine adverse event reporting system (VAERS): usefulness and limitations [System zgłaszania niepożądanych odczynów poszczepiennych (VAERS): przydatność i ograniczenia]. Johns Hopkins Bloomberg School of Public Health [Szkoła Zdrowia Publicznego Johns Hopkins Bloomberg].

³⁰ National Vaccine Information Center (NVIC). National Childhood Vaccine Injury Act of 1986.

³¹ Evans G. National Childhood Vaccine Injury Act: Revision of the Vaccine Injury Table. [Weryfikacja Tabeli Uszkodzeń Poszczepiennych]Pediatrics 1995; 98(6): 1179-1181.

³² Zimmerman B, Gold R, Lavi S. Adverse effects of immunization: Is prevention possible [Działania niepożądane szczepień: Czy można im zapobiec]? Postgrad Med 1987 82(5): 225-229; 232.

³³ CDC. Diphtheria, Tetanus, and Pertussis: Recommendations for Vaccine Use and Other Preventive Measures Recommendations of the Immunization Practices Advisory Committee (ACIP). Precautions (Warnings). [Błonica, tężec, krztusiec: Zalecenia w zakresie stosowania szczepionek i inne zalecenia dotyczące środków zapobiegawczych Komisji Doradczej ds. Szczepień (ACIP). Środki ostrożności (ostrzeżenia). MMWR 8 sierpnia 1991; 40(RR10): 1-28.

³⁴ U.S. Dept. of Health & Human Services. Possible Side Effects from Vaccines: DTaP Side Effects [Możliwe skutki uboczne szczepień: skutki uboczne szczepionki DTaP].Vaccines.gov. (Ostatnia aktualizacja 13 lutego 2013 r.).

³⁵ CDC. Conditions Commonly Misperceived as Contraindications to Vaccination [Stany chorobowe często błetnie postrzegane jako przeciwwskazania do szczepienia]. (Ostatnia aktualizacja 17 lipca 2012 r.).

³⁶ CDC. Pertussis (Whooping Cough) ? What You Need to Know [Koklusz (krztusiec) – co trzeba o nim wiedzieć]. (Ostatnia aktualizacja 11 lutego 2013 r.).

³⁷ CDC. Pertussis (Whooping cough) Infection [Zakażenie krztuścem (kokluszem)]. (Ostatnia aktualizacja 29 lutego 2013 r.).

³⁸ CDC. Vaccination Coverage Among Children in Kindergarten ? United States 2011-12 School Year [Wyszczepialność dzieci przedszkolnych – Stany Zjednoczone, rok szkolny 201112]. MMWR2012: 61(33): 647-652.

³⁹ CDC. National and State Vaccine Coverage Among Adolescents Aged 13-17 Years ? United States, 2011 [Krajowa i stanowa wyszczepialność młodzieży w wieku 13-17 lat – Stany Zjednoczone, 2011].MMWR 2012; 61(34): 671-677. http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm6134a3.htm